Sałata lodowa, dębowa, rzymska i wszystkie inne sałaty, które jemy obecnie, pochodzą od dzikich roślin, które zostały zmodyfikowane 6000 lat temu na Kaukazie, aby z nasion można było pozyskiwać olej roślinny. Po tym, jak starożytni Grecy i Rzymianie dalej hodowali te rośliny, aby wykorzystać je jako warzywa liściaste, sałata z czasem znalazła się na naszych talerzach. Szczególna historia sałaty została szczegółowo opisana dzięki analizie DNA 445 rodzajów sałaty, przeprowadzonej przez Wageningen University & Research oraz chińskie BGI. Ich badania zostaną dziś opublikowane w autorytatywnym czasopiśmie Nature Genetics i otworzą drzwi do szybszej i skuteczniejszej hodowli bardziej odpornych roślin spożywczych.
Spróbuj wyobrazić sobie kolekcję 2500 różnych rodzajów sałaty: około 1500 odmian, które kiedykolwiek hodowali rolnicy gdzieś na świecie i około 1000 populacji dzikich roślin sałaty z poboczy dróg i rezerwatów przyrody. Następnie spróbuj wyobrazić sobie DNA zebrane z wszystkich tych rodzajów sałat i użyte do ustalenia, jak powstała sałata na naszym talerzu. Pierwsze dzikie rośliny zostały zmodyfikowane do uprawy 6000 lat temu na Kaukazie. Te pierwsze sałaty nadawały się tylko do zbioru nasion do ekstrakcji oleju, a starożytni Grecy i Rzymianie dalej hodowali te rośliny (w tym czasie mieli ciernie na liściach), aby używać ich jako warzyw liściastych. Historia opowiedziana przez DNA trwa, aż do Amerykanów, którzy potrzebowali właściwości dzikich odmian, aby zmienić miękką, gładką sałatę maślaną w twardą, pomarszczoną sałatę lodową.
Różne rodzaje sałat na całym świecie
Powolna migracja przez Europę
Centrum Zasobów Genetycznych w Holandii (CGN), które jest holenderskim bankiem genów i częścią Wageningen University & Research (WUR), zarządza zbiorem 2500 rodzajów sałat. To największa, najbardziej kompletna i najlepiej udokumentowana kolekcja sałat na świecie.
We współpracy z chińskim BGI ustalana jest kolejność DNA dla wszystkich 2500 typów, w tym analiza wariantów genetycznych oraz różnic i podobieństw między tymi wariantami. Wyniki pierwszych 445 rodzajów sałaty doprowadziły do publikacji w Nature Genetics o pochodzeniu i historii hodowli tej rośliny.
Wygląda na to, że udostępniono mnóstwo informacji. Jak się okazuje, współczesne odmiany sałat uprawnych w większości przypominają swojego dzikiego poprzednika Lactuca serriola z Kaukazu, a pierwsze sałaty uprawne musiały być uprawiane na nasiona i wykorzystywane na olej. Można również zrekonstruować powolną migrację sałaty w całej Europie przez Cesarstwo Rzymskie, a także przejście od uprawy nasiennej do liściastej.
Sałata lodowa kontra „starożytna” sałata masłowa
W badaniu udało się również określić moment, w którym nowsza sałata lodowa oddzieliła się od „starożytnej” sałaty masłowej w materiale genetycznym dzikiej Lactuca virosa, co od dawna podejrzewano na podstawie danych genealogicznych tych odmian sałaty.
Analiza związku między informacjami DNA a cechami uprawianych sałat pokazuje, że rygorystyczna selekcja miała miejsce pod kątem cech pożądanych do produkcji i konsumpcji, „cech udomowienia”, takich jak brak kolców i cierni, co skutkowało zmniejszeniem różnorodności w regiony DNA, w których znajdują się geny tych cech. Wydaje się również, że określenie lokalizacji kilku genów w DNA jest możliwe poprzez analizę związku między zmiennością DNA a cechami za pomocą tzw. Genome Wide Association Studies (GWAS).
Klucz do bogactwa materiału genetycznego do hodowli
Według Roba van Treurena i Theo van Hintuma, dwóch współautorów publikacji z Wageningen, badania pięknie pokazują, jak wiele informacji można zebrać z informacji DNA w kolekcji banku genów. Pokazuje również, jak ważne jest zachowanie i ochrona bioróżnorodności i źródeł genetycznych dla zrównoważonych dostaw żywności w czasach zmian klimatycznych i rosnącej światowej populacji.
„Określenie kolejności DNA materiału w naszych kolekcjach i innych umożliwia nauce prześledzenie cech ukrytych do tej pory w tysiącach odmian i dzikich populacji sałaty i innych roślin uprawnych. W ten sposób zdobyliśmy klucz do ogromnej skrzyni skarbów. Na przykład wyobraź sobie, że badania wskazują, że pewne geny są ważne dla odporności na suszę lub określoną chorobę. Wtedy będziesz mógł przeszukiwać dane DNA w poszukiwaniu zasobów genetycznych, które mają bardzo podobne geny, i używając tych zasobów, mógłbyś hodować rośliny znacznie szybciej i skuteczniej niż było to możliwe wcześniej. To jest po prostu rewolucyjne”.
Aby uzyskać więcej informacji:
Uniwersytet i badania w Wageningen
www.wur.nl